Αξιοθέατα Δήμου Ξάνθης

Αν και δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς πρωτοκτίσθηκαν τα μοναστήρια αυτά η εντόπια παράδοση τα ανάγει στους βυζαντινούς χρόνους. Και έτσι πρέπει να είναι γιατί από το 950 μέχρι το 1350 μ.χ. η οροσειρά απο Ξάνθη μέχρι Κομοτηνή ήταν γεμάτη από μοναστήρια όπου ανέβαιναν και μόναζαν άνδρες σπουδαίοι, άρχοντες, στρατηγοί, γαιοκτήμονες, μορφωμένοι διδάσκαλοι και σοφοί καθηγητές, από την Κωνσταντινούπολη και όλη την Θράκη. Εδώ μεταξύ άλλων μόνασε για ένα διάστημα και ο Αγιος Γρηγόριος o Παλαμάς, πριν γίνει αρχιεπίσκοπος στην Θεσσαλονίκη. Ακόμα και σήμερα όλος ο τόπος είναι γεμάτος από ερείπια και θεμέλια ναών, μοναστηριών και ασκητηρίων.

Τόσα πολλά ήταν τα μοναστήρια ώστε όλο το όρος ονομαζόταν τότε ΠΑΠΙΚΙΟ και στη φήμη ήταν ισάξιο με το γνωστό Άγιον Όρος.

Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως Ξάνθης και Περιθωρίου στεγάζεται στην ανατολική πτέρυγα της Μονής Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας. Η μονή είναι βορειοανατολικά της Ξάνθης. Η συλλογή του μουσείου συστάθηκε στις αρχές της δεκαετίας το '60 από τον τότε μητροπολίτη Ξάνθης Αντώνιο.

Η Παλιά Πόλη της Ξάνθης βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Ξάνθης αποτελώντας τον ιστορικό της πυρήνα και καλύπτει έκταση 380.000m².

Τον οικισμό Σαμακώβ χωρίζει από την Παλιά Ξάνθη ο ποταμός Κόσυνθος. Η συνολική έκταση της συνοικίας είναι περίπου 100 στρέμματα. Ο αριθμός των ιδιοκτησιών ανέρχεται σε 260 με συνολική επιφάνεια περί τα 58 στρέμματα και μέση επιφάνεια ιδιοκτησιών περί τα 220 τετρ. μ. Όσον αφορά την προέλευση της λέξης Σαμακώβ, οι ερευνητές καταθέτουν τρεις ερμηνείες.

«Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη στην Ξάνθη, στην παραμυθένια Παλιά Πόλη, τη διατηρητέα» έτσι περιέγραφε τη γενέτειρά του ο Μάνος Χατζιδάκις στο αυτοβιογραφικό του κείμενο.  Η εικόνα του οικήματος, το οποίο είναι χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο σήμερα, μετά από τις παρεμβάσεις, είναι μαγευτική και αποτελεί πλέον στολίδι μεγάλης αξίας για τη Ξάνθη.

Μακρά η ιστορία του παζαριού της Ξάνθης, χάνεται στα χρόνια της οθωμανικής περιόδου. Ξεδιπλώνεται δε, μέσα σε πολλές και λεπτομερείς διηγήσεις των παλαιοτέρων καθώς και των ταξιδιωτών στη Θράκη, με τις πρώτες από αυτές να απαντώνται στον 15ο αιώνα. 

Μελετώντας τις μαρτυρίες, φαίνεται πως τα δομικά στοιχεία του παζαριού μέσα στους αιώνες παρέμειναν ίδια. Άλλαξαν κατά περιόδους τα είδη των εμπορευμάτων, καθώς υπήρξε περίοδος που λειτουργούσε ως ζωαγορά και άλλη ως αγορά των παραγωγών οπωροκηπευτικών. Άλλαξαν επίσης η ημέρα και η τοποθεσία, καθώς μέχρι το 1920 το παζάρι γινόταν στη σημερινή κεντρική πλατεία, κάθε Κυριακή.

Η περιοχή των καπναποθηκών, - ένα σημαντικό σε έκταση και αξία τμήμα της πόλης -, είναι συνδεδεμένη άμεσα με την οικονομική άνθηση της πόλης, σώζεται σε ικανοποιητικό βαθμό ως πολεοδομικός ιστός και ως κτιριακό απόθεμα και αποτελεί ένα από τα καλύτερα υφιστάμενα σύνολα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Τα κτήρια είναι δημιουργήματα του τέλους του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα και αποτελούν έξοχα δείγματα αρχιτεκτονικής, ορισμένα από αυτά μοναδικά και για τον ευρωπαϊκό χώρο.

Το Μουσείο Παραδοσιακής φορεσιάς ιδρύθηκε το 2009 στεγάζεται σε ένα αναπαλαιωμένο παραδοσιακό κτίριο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής με νεοκλασικό διάκοσμο, στο οποίο στεγάζεται το Λύκειο Ελληνίδων Ξάνθης, Παράρτημα των Αθηνών. Εκθέματα του Μουσείου είναι η περιουσία του συλλόγου, που αποκτήθηκε μέσα σε 34 χρόνια από την ίδρυσή του.

Το βυζαντινό κάστρο της Ξάνθειας, στα βόρεια της σημερινής πόλης της Ξάνθης, επάνω στην κορυφή του λόφου και έλεγχε ουσιαστικά τη δίοδο προς την ενδοχώρα και την εύφορη κοιλάδα του Νέστου. Χρονολογείται από το 12ο μ.Χ. αιώνα και έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου με την ακρόπολη στην κορυφή του λόφου. Σώζονται πολλά τμήματα των τειχών, πύργοι, τοξωτές πυλίδες και θολωτές στέρνες.

Σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την Ξάνθη βρίσκεται η Χώρα των αρχαίων Διών, η Σταυρούπολη. Εχει αυτό το όνομα από το 1920. Αποτελεί το μεγαλύτερο και σημαντικότερο Νεστοχώρι της Ξάνθης. Για να φτάσουμε εκεί θα διασχίσουμε την Κρύα Βρύση, το Λυκοδρόμιο και θα θαυμάσουμε την φυσική ομορφιά τους. Παρθένο δάσος και δέντρα που βρίσκονται εκεί 200 χρόνια, φυσικές πηγές, παιδικές χαρές, παραδοσιακοί φούρνοι.

Στην οροσειρά της Ροδόπης, στα σύνορα με τη Βουλγαρία, υπάρχει το δάσος Δρυμός, γνωστό και ως Χαϊντού. Το δάσος Χαϊντούς είναι ένας επίγειος παράδεισος με θεόρατες αιωνόβιες οξιές ύψους άνω των 30 μέτρων. Εκτός από τις οξιές το δάσος έχει πεύκα, ελάτη, ερυθρελάτη αλλά και κίτρινο κρίνο που φύεται στα βουνά της Ροδόπης.

Το Δασικό Χωριό ΕΡΥΜΑΝΘΟΥ βρίσκεται στον ορεινό όγκο του πρώην δήμου Σταυρούπολης του Νομού Ξάνθης (πλέον Δημοτική Ενότητα Σταυρούπολης Δήμου Ξάνθης), στο Δημόσιο Δάσος Δρυμού (δάσος Χαϊντούς), σε υψόμετρο 1350 μέτρων. Αποτελείται από δώδεκα (12) ξύλινους κεραμοσκεπείς αυτοεξυπηρετούμενους οικίσκους των δύο (2) δωματίων, μικτού εμβαδού 65τ.μ, με δυνατότητα φιλοξενίας 4-5 ατόμων ο καθένας, καθώς και έναν μικρότερο των 2 ατόμων.

Το Λαογραφικό Μουσείο της Σταυρούπολης Ν. Ξάνθης, ιδρύθηκε το 1994 κατόπιν ιδιωτικής πρωτοβουλίας του Σταύρου Καραμπατζάκη, ο οποίος επί χρόνια συγκέντρωνε στο παραδοσιακό καφενείο του χωριού διάφορα αντικείμενα, δείγματα μιας αλλοτινής εποχής και καθημερινότητας, που έπεφταν σε αχρηστία εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης της βιομηχανίας και της τεχνολογίας.

Ο τάφος της Σταυρούπολης είναι ο μεγαλύτερος, πιο καλοδιατηρημένος και πιο εντυπωσιακός μακεδονικός τάφος της Θράκης. Βρίσκεται νότια της πόλης, σε μικρή απόσταση από το δρόμο που οδηγεί στα Κομνηνά. Με βάση την αρχιτεκτονική του μορφή και τα λιγοστά ευρήματα που υπήρχαν στο εσωτερικό του, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 2ου αι. π.Χ. Είναι πιθανό να συνδέεται με έναν οικισμό, που βρίσκεται σε απόσταση 500 μ. νοτιότερα, στη θέση Μύτικας Κομνηνών, και είχε μεγάλη διάρκεια ζωής, από την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (9ος - 8ος αι. π.Χ.) μέχρι τη βυζαντινή περίοδο.

Το Φρούριο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Καλές (Κάστρο) σε υψόμετρο 627 μ., 4 χλμ. ΝΑ του εγκαταλειμμένου χωριού Καλύβα. Η θέση του είναι στρατηγική γιατί από αυτό ελέγχεται μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Νέστου. Υπάρχει επίσης οπτική επαφή με άλλα φρούρια της παρανέστιας περιοχής. Κατασκευάστηκε από τον Φίλιππο Β΄της Μακεδονίας γύρω στο 340 π.Χ. στη θέση προϋπάρχουσας θρακικής εγκατάστασης της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου (9ος-8ος αι.π.Χ.). Χρησιμοποιήθηκε από τον Φίλιππο Ε΄, τον Περσέα, τους Ρωμαίους και τον Ιουστινιανό.

Είναι ο μεγαλύτερος καταρράκτης των Βαλκανίων και προσεγγίζεται αρκετά εύκολα από την πόλη της Ξάνθης. Ο ενδιαφερόμενος δεν έχει παρά να ακολουθήσει το δρόμο για τη Σταυρούπολη και από εκεί με έντονη ανάβαση να κατευθυνθεί στο χωριό Λειβαδίτης, που βρίσκεται στα 1300 μέτρα υψόμετρο.